Pierwszy wykład plenarny wygłosił znany holenderski filozof edukacji, profesor Uniwersytetu Edynburskiego i Uniwersytetu Maynooth Gert Biesta. Uczony skupił się na tym, jak badania edukacyjne mają wspierać to, czym jest edukacja, zamiast ją wykoślawiać. Podkreślał, że jako nauczyciele powinniśmy zawsze posiadać zdolność patrzenia dalej niż tylko na ewidentne, widoczne rzeczy – widzieć szanse i potencjał uczniowski, który jeszcze nie zaistniał. Szerszy zapis wykładu profesora Biesty można znaleźć TUTAJ.

Prof. Thomas Hatch: czasem w edukacji coś po prostu nie działa

Kolejnym z gości konferencji był prof. Thomas Hatch z Teachers College Columbia University w Nowym Jorku – jednego z najlepszych ośrodków kształcenia nauczycieli na świecie i partnera Szkoły Edukacji od początku jej istnienia. Badacz wyraził przekonanie, że dydaktycy powinni mieć świadomość zmian w edukacji – także tego, że zachodzą one bardzo powoli, czasem niemal niezauważalnie. „Warto jednak wiedzieć, jakie praktyki były już wdrażane, co zadziałało a co nie. Czasem to może być zwykła rozmowa, warsztaty czy szkolenie. Skoncentrujmy się na tym, czy istnieje związek między celami i wartościami, a samą społecznością. Nie bądźmy zaskoczeni, jeśli wyniki jakiegoś badania nie są łatwe do implementacji i nie zawsze działają od samego początku, lub jeśli wdrożenie w praktyce nie prowadzi do oczekiwanych zmian. Nie zrzucajmy winy za to na nauczycieli, bowiem w edukacji po prostu nie wszystko wychodzi. Jest to bardzo trudny obszar działań.” – mówił prof. Hatch.

Jak wykorzystać to, co wiemy z badań, aby ulepszać szkołę?

Jak zatem wg amerykańskiego badacza implementować wiedzę, którą zdobywamy dzięki badaniom edukacyjnym? Przede wszystkim należy zidentyfikować cele dla danej społeczności – skupić się na powszechnych potrzebach i interesach, budować umiejętności na miarę przyszłości. Kluczowe jest też angażowanie całego środowiska: opowiadanie każdemu nauczycielowi, rodzicowi i uczniowi o powodach i celach zmian. Warto wprowadzać w swoim otoczeniu szkolnym mikroinnowacje w widoczny sposób rozwiązujące konkretne problemy: odnowić boisko szkolne, tworzyć miejsca spotkań czy zadbać o lepszą frekwencję. „Im bardziej radykalne są zmiany, tym mniejsze prawdopodobieństwo, że się rozprzestrzenią, a wręcz mogą wzmacniać status quo.” – mówił prof. Thomas Hatch. Jak zauważyła moderatorka wykładu Magdalena Radwan-Röhrenschef, taka filozofia bliska jest również Szkole Edukacji. Osoby realizujące takie drobne, ale ważne zmiany nazywamy dyskretnymi rewolucjonistami.

Ewaluacja i twarde dowody w edukacji

Drugi dzień konferencji otworzył dr hab. Bartłomiej Walczak z Uniwersytetu Warszawskiego i Szkoły Edukacji PAFW i UW, który w wykładzie plenarnym mówił o tym, w jaki sposób nauczyciele mogą uczyć się rozumieć i prowadzić procesy ewaluacyjne i jak ewaluacja może wpływać zarówno na ich indywidualny warsztat i kształtowanie postawy refleksyjnej, jak i na edukację w ogóle.

Z kolei dr hab. Maciej Jakubowski z Uniwersytetu Warszawskiego i Evidence Institute – niejako wchodząc w polemikę z prof. Biestą – przekonywał uczestników, że to właśnie badania naukowe i twarde dane powinny być podstawowym czynnikiem wpływającym na kształt polityki edukacyjnej i nauczycielskiej praktyki. Przekonywał też, że w szkolnej rzeczywistości pełno jest psychologicznych i dydaktycznych mitów, które mają negatywny wpływ na proces nauczania.

Oprócz wykładów plenarnych, w ciągu dwóch konferencyjnych dni mogliśmy wysłuchać także prezentacji badań naukowców z najważniejszych ośrodków akademickich w Polsce. Dotyczyły one zarówno dydaktyki przedmiotowej: np. nauczania biologii, geografii czy języka polskiego, jak i kwestii wychowawczych i psychologicznych: nauki zdalnej w pandemii, uzależnienia od telefonów komórkowych czy postaw proaktywnych u nauczycieli.

Od badania do zmiany. Jak zaangażować nauczycieli?

Na zakończenie konferencji zadaliśmy sobie kluczowe pytanie: jak przekazywać szkołom wyniki badań i zachęcać nauczycieli do zmian na lepsze? Dr hab. Bartłomiej Walczak podkreślił, że należy pokazywać społecznościom szkolnym co i jak działa. Kluczem jest prezentowanie tego w praktycznym kontekście, a nie w formie suchego power pointa – uważa badacz.

Dr Jędrzej Witkowski z Centrum Edukacji Obywatelskiej zwrócił uwagę, że zanim zaczniemy komunikować wyniki badań, musimy wiedzieć, w jakim miejscu są nauczyciele, jakie jest ich doświadczenie i nastawienie. „Aktualnie klimat jest taki, że trudno rozmawiać o tym, jak pedagodzy mogą poprawiać pracę. Sprawdza się natomiast rozmawianie o badaniach przez pryzmat tego, jakie nauczyciele widzą problemy w swojej praktyce, a nie jakie my widzimy problemy. Musimy też pamiętać, że komunikowanie wyników badań to zawsze początek procesu doskonalenia. Musimy przejść z nauczycielem/ką całą tę drogę, bo samo wystawienie nauczycieli na wnioski z badań nic nie da. Trzeba też być świadomym napięcia, jakie nieuchronnie pojawia się w momencie zmiany.” – wyjaśniał dr Witkowski.

Dr hab. Maciej Jakubowski zwrócił uwagę na ciekawą praktykę, jaką są przewodniki wdrożeniowe pisane na podstawie badań przez nauczycieli, ale pod opieką badaczy. Takie rozwiązanie może sprawić, że edukatorzy chętniej będą się angażować w działania na rzecz zmian.

Zdaniem Magdaleny Radwan-Röhrenschef ze Szkoły Edukacji aby nauczyciele byli otwarci na badania edukacyjne, muszą rozumieć, że są one w ich interesie, ponieważ prowadzą do postrzegania nauczania jako profesji, a ich samych jako profesjonalistów” – przekonywała.

Konferencja naukowa pt. „Rola badań edukacyjnych w kształceniu przyszłych nauczycieli” odbyła się w Szkole Edukacji PAFW i UW 17 i 18 listopada 2022. Udział w niej wzięło 80 osób z największych ośrodków akademickich w Polsce. 

Komitet naukowy:

  • dr Kinga Białek, Szkoła Edukacji PAFW i UW;
  • prof. UJ, dr hab. Witold Bobiński, Uniwersytet Jagielloński / Szkoła Edukacji PAFW i UW;
  • prof. ucz., dr hab. Jolanta Choińska-Mika, Uniwersytet Warszawski;
  • dr Marcin Engel, Uniwersytet Warszawski;
  • prof. ucz., dr hab. Rafał Godoń, Uniwersytet Warszawski;
  • prof. DSW, dr. hab  Bogusława Dorota Gołębniak, Dolnośląska Szkoła Wyższa, Wrocław;
  • dr hab. Maciej Jakubowski, Uniwersytet Warszawski/ Evidence Institute;
  • dr Zofia Sapijaszka, Fundacja Edukacyjna Przedsiębiorczości;
  • prof. dr hab. Jolanta Sujecka- Zając, Uniwersytet Warszawski / Szkoła Edukacji PAFW i UW;
  • dr hab. Bartłomiej Walczak, Uniwersytet Warszawski / Szkoła Edukacji PAFW i UW;
  • dr Jędrzej Witkowski, Fundacja Centrum Edukacji Obywatelskiej.